تحلیل و بررسی «ذکر بر دار کردن حسنک» در تاریخ بیهقی با تکیه بر کاربرد دستور زبان در علم معانی

علم معانی برای بیان معانی ثانویّه نیازمند روش هایی است که مخاطب را به وجود این معانی ضمنی در متن آگاه کند. در کنار اصل مقتضای ظاهر و عدول از آن می توان از دو شیوه دستوری نام برد که بالذّات مختصّ دستور زبان بوده، امّا گوینده در علم معانی برای بیان اغراض خود از آنها بهره می جوید. این دو شیوه را می توان با عنوان عوامل جابجایی (تقدیم و تأخیر اجزاء) و عوامل برجسته سازی (حذف و ذکر، معرفه و نکره، تقیید و حصر و قصر) نام برد. گوینده در کنار بافت متن به کمک این عوامل دستوری نظر مخاطب را به وجود معنای ثانویّه در کلام جلب می کند. از آنجا که بلاغت داستان تا حدود زیادی بسته به کاربردهای زبانی (کاربرد عوامل و قواعد دستوری) و قدرت و هنر نویسنده در استفاده از این عوامل برای القاء اغراض ضمنی است، در این تحقیق نیز بخش پایانی داستان ذکر بر دار کردن امیر حسنک وزیر از تاریخ بیهقی برگزیده شد تا نشان داده شود که چگونه نویسنده از این عوامل زبانی و دستوری برای حفظ و ایجاد انسجام در متن و تأثیر بر مخاطب بهره گرفته است. از نتایج به دست آمده می توان دریافت که تأثیر کلام بیهقی عمدتاً به طرز استفاده وی از این عوامل دستوری در القای مفاهیم به صورت غیر مستقیم برمی گردد. در واقع، بیهقی به یاری این عوامل، مقتضای حال مخاطب و متن را رعایت کرده، سبب پیوستگی و انسجام آن گردیده است.